Anmelden (DTAQ) DWDS     dlexDB     CLARIN-D

Grimm, Jacob: Deutsche Grammatik. Bd. 2. Göttingen, 1826.

Bild:
<< vorherige Seite

III. partikelcomposition -- part. mit nom.
131. und substantivisch auf-leih (culmen, anagoge, olympus)
ker. 38. 52. 219; auf-manigei (turba superior, coelestis) N.
Cap. 157; auf-runs (ortus) N. 102, 12. Ags. up-cund (coe-
lestis); up-cyme (ortus); up-ende (polus); up-feax (recal-
vus); up-flore (area superior); up-gang (ascensus); up-
godas (superi); up-heah (sublimis); up-heofon (coelum
superum); up-leic (supernus); up-land (montana terra);
up-lang (erectus) Beov. 59; up-lyft (aer supernus); up-
reice (regnum coeleste); up-riht (arrectus); up-ryne (or-
tus); up-rodor (coelum superius) Cädm. 3. 72. 74; up-
spring (ortus); up-veg (via sursum ducens); up-vare (su-
peri); up-veard (erectus); up-yrne (ortus). Altn. upp-
blastr (inflammatio, tumultus); upp-bod (indicatio judicia-
lis); upp-bot (aequamentum); upp-burdr (audacia); upp-
drattr (negotium); upp-eldi (educatio); upp-för (ascen-
sio); upp-fostr (educatio); upp-gangr (ascensus); upp-gerd
(figmentum); upp-giöf (deditio); upp-grip (copia); upp-haf;
upp-heimr; upp-himinn; upp-haed (coelum excelsum); upp-
hlaup (tumultus); upp-hlutr (mamillare); upp-kast (vomitus);
upp-koma (eruptio); upp-lag (consilium); upp-lestr (reci-
tatio); upp-liostr (calumnia); upp-lok (apertura); upp-
mior (acuminatus); upp-nam (praeda); upp-naemr (appre-
hensibilis); upp-ras (ortus); upp-reist (rebellio); upp-regin
(superi); upp-rettr; upp-risa (resurrectio); upp-rof (deminu-
tio ningoris); upp-rot (eversio); upp-runi (ortus); upp-
sala (vomitus); upp-sata (statio navalis); upp-skar (mani-
festus); up-skrift (catalogus); upp-slattr (consilium volubi-
le); upp-spretta (fons); upp-stada (surrectio); upp-stöckr
(ira praeceps); upp-tak (initium); upp-vadsla (temeritas);
upp-vöxtr (adolescentia); upp-veis (manifestus). Mhd. nur
sehr wenige: auf-reht (erectus) Trist. auf-rihtic (id.) ibid.;
auf-slac (induciae); auf-vart MS. 2, 154a Barl. Nhd. auf-
gebot; -bruch; -fahrt; -gang; -guß; -kauf; -kunft;
-lage; -lauf; -nahme; -putz; -recht; -richtig; -riß;
-ruf; -ruhr; -satz; -schlag; -schluß; -schnitt; -schrift;
-schub; -sicht; -stand; -trag; -tritt; -wand; -wurf;
-zug. -- Die frühere sprache componiert mehr mit der
ruhigen bedeutung der part., als mit der bewegenden;
umgekehrt findet sich im nhd. mit jener nur noch auf-
recht (nicht mehr auf-himmel, -land). Verschiedene nhd.
composita mit bewegendem auf- entsprechen älteren mit
der partikel ur- (ur-rist, ur-stende, auf-gang, auf-stand),
in denen das her statt des hin berücksichtigt wurde. Es gibt
auch viele formeln für decomposita, z. b. nhd. auf-ent-,
auf-er; altn. upp-a, upp-ei.

III. partikelcompoſition — part. mit nom.
131. und ſubſtantiviſch ûf-lîh (culmen, anagoge, olympus)
ker. 38. 52. 219; ûf-manigî (turba ſuperior, coeleſtis) N.
Cap. 157; ûf-runs (ortus) N. 102, 12. Agſ. up-cund (coe-
leſtis); up-cyme (ortus); up-ende (polus); up-fëax (recal-
vus); up-flore (area ſuperior); up-gang (aſcenſus); up-
godas (ſuperi); up-heáh (ſublimis); up-hëofon (coelum
ſuperum); up-lîc (ſupernus); up-land (montana terra);
up-lang (erectus) Beov. 59; up-lyft (aer ſupernus); up-
rîce (regnum coeleſte); up-riht (arrectus); up-ryne (or-
tus); up-rodor (coelum ſuperius) Cädm. 3. 72. 74; up-
ſpring (ortus); up-vëg (via ſurſum ducens); up-vare (ſu-
peri); up-vëard (erectus); up-yrne (ortus). Altn. upp-
blâſtr (inflammatio, tumultus); upp-bod (indicatio judicia-
lis); upp-bôt (aequamentum); upp-burdr (audacia); upp-
drâttr (negotium); upp-eldi (educatio); upp-för (aſcen-
ſio); upp-fôſtr (educatio); upp-gângr (aſcenſus); upp-gerd
(figmentum); upp-giöf (deditio); upp-grip (copia); upp-haf;
upp-heimr; upp-himinn; upp-hæð (coelum excelſum); upp-
hlaup (tumultus); upp-hlutr (mamillare); upp-kaſt (vomitus);
upp-koma (eruptio); upp-lag (conſilium); upp-leſtr (reci-
tatio); upp-lióſtr (calumnia); upp-lok (apertura); upp-
miór (acuminatus); upp-nâm (praeda); upp-næmr (appre-
henſibilis); upp-râs (ortus); upp-reiſt (rebellio); upp-regin
(ſuperi); upp-rêttr; upp-riſa (reſurrectio); upp-rof (deminu-
tio ningoris); upp-rôt (everſio); upp-runi (ortus); upp-
ſala (vomitus); upp-ſâta (ſtatio navalis); upp-ſkâr (mani-
feſtus); up-ſkrift (catalogus); upp-ſlâttr (conſilium volubi-
le); upp-ſprëtta (fons); upp-ſtaða (ſurrectio); upp-ſtöckr
(ira praeceps); upp-tak (initium); upp-vadſla (temeritas);
upp-vöxtr (adoleſcentia); upp-vîs (manifeſtus). Mhd. nur
ſehr wenige: ûf-rëht (erectus) Triſt. ûf-rihtic (id.) ibid.;
ûf-ſlac (induciae); ûf-vart MS. 2, 154a Barl. Nhd. auf-
gebot; -bruch; -fahrt; -gang; -guß; -kauf; -kunft;
-lage; -lauf; -nahme; -putz; -recht; -richtig; -riß;
-ruf; -ruhr; -ſatz; -ſchlag; -ſchluß; -ſchnitt; -ſchrift;
-ſchub; -ſicht; -ſtand; -trag; -tritt; -wand; -wurf;
-zug. — Die frühere ſprache componiert mehr mit der
ruhigen bedeutung der part., als mit der bewegenden;
umgekehrt findet ſich im nhd. mit jener nur noch auf-
recht (nicht mehr auf-himmel, -land). Verſchiedene nhd.
compoſita mit bewegendem auf- entſprechen älteren mit
der partikel ur- (ur-riſt, ur-ſtende, auf-gang, auf-ſtand),
in denen das her ſtatt des hin berückſichtigt wurde. Es gibt
auch viele formeln für decompoſita, z. b. nhd. auf-ent-,
auf-er; altn. upp-â, upp-î.

<TEI>
  <text>
    <body>
      <div n="1">
        <div n="2">
          <div n="3">
            <div n="4">
              <p><pb facs="#f0804" n="786"/><fw place="top" type="header"><hi rendition="#b">III. <hi rendition="#i">partikelcompo&#x017F;ition &#x2014; part. mit nom.</hi></hi></fw><lb/>
131. und &#x017F;ub&#x017F;tantivi&#x017F;ch ûf-lîh (culmen, anagoge, olympus)<lb/>
ker. 38. 52. 219; ûf-manigî (turba &#x017F;uperior, coele&#x017F;tis) N.<lb/>
Cap. 157; ûf-runs (ortus) N. 102, 12. Ag&#x017F;. up-cund (coe-<lb/>
le&#x017F;tis); up-cyme (ortus); up-ende (polus); up-fëax (recal-<lb/>
vus); up-flore (area &#x017F;uperior); up-gang (a&#x017F;cen&#x017F;us); up-<lb/>
godas (&#x017F;uperi); up-heáh (&#x017F;ublimis); up-hëofon (coelum<lb/>
&#x017F;uperum); up-lîc (&#x017F;upernus); up-land (montana terra);<lb/>
up-lang (erectus) Beov. 59; up-lyft (aer &#x017F;upernus); up-<lb/>
rîce (regnum coele&#x017F;te); up-riht (arrectus); up-ryne (or-<lb/>
tus); up-rodor (coelum &#x017F;uperius) Cädm. 3. 72. 74; up-<lb/>
&#x017F;pring (ortus); up-vëg (via &#x017F;ur&#x017F;um ducens); up-vare (&#x017F;u-<lb/>
peri); up-vëard (erectus); up-yrne (ortus). Altn. upp-<lb/>
blâ&#x017F;tr (inflammatio, tumultus); upp-bod (indicatio judicia-<lb/>
lis); upp-bôt (aequamentum); upp-burdr (audacia); upp-<lb/>
drâttr (negotium); upp-eldi (educatio); upp-för (a&#x017F;cen-<lb/>
&#x017F;io); upp-fô&#x017F;tr (educatio); upp-gângr (a&#x017F;cen&#x017F;us); upp-gerd<lb/>
(figmentum); upp-giöf (deditio); upp-grip (copia); upp-haf;<lb/>
upp-heimr; upp-himinn; upp-hæð (coelum excel&#x017F;um); upp-<lb/>
hlaup (tumultus); upp-hlutr (mamillare); upp-ka&#x017F;t (vomitus);<lb/>
upp-koma (eruptio); upp-lag (con&#x017F;ilium); upp-le&#x017F;tr (reci-<lb/>
tatio); upp-lió&#x017F;tr (calumnia); upp-lok (apertura); upp-<lb/>
miór (acuminatus); upp-nâm (praeda); upp-næmr (appre-<lb/>
hen&#x017F;ibilis); upp-râs (ortus); upp-rei&#x017F;t (rebellio); upp-regin<lb/>
(&#x017F;uperi); upp-rêttr; upp-ri&#x017F;a (re&#x017F;urrectio); upp-rof (deminu-<lb/>
tio ningoris); upp-rôt (ever&#x017F;io); upp-runi (ortus); upp-<lb/>
&#x017F;ala (vomitus); upp-&#x017F;âta (&#x017F;tatio navalis); upp-&#x017F;kâr (mani-<lb/>
fe&#x017F;tus); up-&#x017F;krift (catalogus); upp-&#x017F;lâttr (con&#x017F;ilium volubi-<lb/>
le); upp-&#x017F;prëtta (fons); upp-&#x017F;taða (&#x017F;urrectio); upp-&#x017F;töckr<lb/>
(ira praeceps); upp-tak (initium); upp-vad&#x017F;la (temeritas);<lb/>
upp-vöxtr (adole&#x017F;centia); upp-vîs (manife&#x017F;tus). Mhd. nur<lb/>
&#x017F;ehr wenige: ûf-rëht (erectus) Tri&#x017F;t. ûf-rihtic (id.) ibid.;<lb/>
ûf-&#x017F;lac (induciae); ûf-vart MS. 2, 154<hi rendition="#sup">a</hi> Barl. Nhd. auf-<lb/>
gebot; -bruch; -fahrt; -gang; -guß; -kauf; -kunft;<lb/>
-lage; -lauf; -nahme; -putz; -recht; -richtig; -riß;<lb/>
-ruf; -ruhr; -&#x017F;atz; -&#x017F;chlag; -&#x017F;chluß; -&#x017F;chnitt; -&#x017F;chrift;<lb/>
-&#x017F;chub; -&#x017F;icht; -&#x017F;tand; -trag; -tritt; -wand; -wurf;<lb/>
-zug. &#x2014; Die frühere &#x017F;prache componiert mehr mit der<lb/>
ruhigen bedeutung der part., als mit der bewegenden;<lb/>
umgekehrt findet &#x017F;ich im nhd. mit jener nur noch auf-<lb/>
recht (nicht mehr auf-himmel, -land). Ver&#x017F;chiedene nhd.<lb/>
compo&#x017F;ita mit bewegendem auf- ent&#x017F;prechen älteren mit<lb/>
der partikel ur- (ur-ri&#x017F;t, ur-&#x017F;tende, auf-gang, auf-&#x017F;tand),<lb/>
in denen das her &#x017F;tatt des hin berück&#x017F;ichtigt wurde. Es gibt<lb/>
auch viele formeln für decompo&#x017F;ita, z. b. nhd. auf-ent-,<lb/>
auf-er; altn. upp-â, upp-î.</p><lb/>
            </div>
          </div>
        </div>
      </div>
    </body>
  </text>
</TEI>
[786/0804] III. partikelcompoſition — part. mit nom. 131. und ſubſtantiviſch ûf-lîh (culmen, anagoge, olympus) ker. 38. 52. 219; ûf-manigî (turba ſuperior, coeleſtis) N. Cap. 157; ûf-runs (ortus) N. 102, 12. Agſ. up-cund (coe- leſtis); up-cyme (ortus); up-ende (polus); up-fëax (recal- vus); up-flore (area ſuperior); up-gang (aſcenſus); up- godas (ſuperi); up-heáh (ſublimis); up-hëofon (coelum ſuperum); up-lîc (ſupernus); up-land (montana terra); up-lang (erectus) Beov. 59; up-lyft (aer ſupernus); up- rîce (regnum coeleſte); up-riht (arrectus); up-ryne (or- tus); up-rodor (coelum ſuperius) Cädm. 3. 72. 74; up- ſpring (ortus); up-vëg (via ſurſum ducens); up-vare (ſu- peri); up-vëard (erectus); up-yrne (ortus). Altn. upp- blâſtr (inflammatio, tumultus); upp-bod (indicatio judicia- lis); upp-bôt (aequamentum); upp-burdr (audacia); upp- drâttr (negotium); upp-eldi (educatio); upp-för (aſcen- ſio); upp-fôſtr (educatio); upp-gângr (aſcenſus); upp-gerd (figmentum); upp-giöf (deditio); upp-grip (copia); upp-haf; upp-heimr; upp-himinn; upp-hæð (coelum excelſum); upp- hlaup (tumultus); upp-hlutr (mamillare); upp-kaſt (vomitus); upp-koma (eruptio); upp-lag (conſilium); upp-leſtr (reci- tatio); upp-lióſtr (calumnia); upp-lok (apertura); upp- miór (acuminatus); upp-nâm (praeda); upp-næmr (appre- henſibilis); upp-râs (ortus); upp-reiſt (rebellio); upp-regin (ſuperi); upp-rêttr; upp-riſa (reſurrectio); upp-rof (deminu- tio ningoris); upp-rôt (everſio); upp-runi (ortus); upp- ſala (vomitus); upp-ſâta (ſtatio navalis); upp-ſkâr (mani- feſtus); up-ſkrift (catalogus); upp-ſlâttr (conſilium volubi- le); upp-ſprëtta (fons); upp-ſtaða (ſurrectio); upp-ſtöckr (ira praeceps); upp-tak (initium); upp-vadſla (temeritas); upp-vöxtr (adoleſcentia); upp-vîs (manifeſtus). Mhd. nur ſehr wenige: ûf-rëht (erectus) Triſt. ûf-rihtic (id.) ibid.; ûf-ſlac (induciae); ûf-vart MS. 2, 154a Barl. Nhd. auf- gebot; -bruch; -fahrt; -gang; -guß; -kauf; -kunft; -lage; -lauf; -nahme; -putz; -recht; -richtig; -riß; -ruf; -ruhr; -ſatz; -ſchlag; -ſchluß; -ſchnitt; -ſchrift; -ſchub; -ſicht; -ſtand; -trag; -tritt; -wand; -wurf; -zug. — Die frühere ſprache componiert mehr mit der ruhigen bedeutung der part., als mit der bewegenden; umgekehrt findet ſich im nhd. mit jener nur noch auf- recht (nicht mehr auf-himmel, -land). Verſchiedene nhd. compoſita mit bewegendem auf- entſprechen älteren mit der partikel ur- (ur-riſt, ur-ſtende, auf-gang, auf-ſtand), in denen das her ſtatt des hin berückſichtigt wurde. Es gibt auch viele formeln für decompoſita, z. b. nhd. auf-ent-, auf-er; altn. upp-â, upp-î.

Informationen zum Werk

Download dieses Werks

XML (TEI P5) · HTML · Text
TCF (text annotation layer)

Metadaten zum Werk

TEI-Header · CMDI · Dublin Core

Ansichten dieser Seite

Language Resource Switchboard?

Feedback

Sie haben einen Fehler gefunden? Dann können Sie diesen über unsere Qualitätssicherungsplattform DTAQ melden.

Kommentar zur DTA-Ausgabe

Dieses Werk wurde gemäß den DTA-Transkriptionsrichtlinien im Double-Keying-Verfahren von Nicht-Muttersprachlern erfasst und in XML/TEI P5 nach DTA-Basisformat kodiert.




Ansicht auf Standard zurückstellen

URL zu diesem Werk: https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826
URL zu dieser Seite: https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826/804
Zitationshilfe: Grimm, Jacob: Deutsche Grammatik. Bd. 2. Göttingen, 1826, S. 786. In: Deutsches Textarchiv <https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826/804>, abgerufen am 27.05.2024.