Anmelden (DTAQ) DWDS     dlexDB     CLARIN-D

Grimm, Jacob: Deutsche Grammatik. Bd. 2. Göttingen, 1826.

Bild:
<< vorherige Seite
III. subst. eigentl. comp. -- subst. mit subst.

megs (affinis): ags. cneov-maeg Cädm. 39. 67. freo-
maeg Cädm. 24. 70. heafod-maeg Beov. 46. 161. hleo-
maeg Cädm. 24. 35. vine-maeg Beov. 7. voruld-maeg
Cädm. 47. -- mhd. kone-mac Nib. nagel-mac, spindel-
mac, swert-mac, die drei letzten kommen nicht in den
gedichten vor, wohl aber in den gesetzen und urkunden.

mel (tempus, mensura, signum, loquela, causa): die
ahd. comp. schwanken theils zwischen mal und mali
(d. h. neutris erster und zweiter decl.) theils zwischen
der schreibung mal und mahal, welches letztere vielleicht
durch die aussprache maal herbeigeführt wurde *), nicht
für mahal (1, 89.) zu halten ist, weshalb auch die oben
s. 100. angenommene ableitung -al in mah-al muß fah-
ren gelaßen werden. Dies vorausgeschickt ergeben sich
hier folgende subst. zusammensetzungen: frist-mali (indu-
ciae) doc. 212a hant-mal (chirographum) ker. 145. hauf-
mal (caterva) aus dem adverbialen dat. pl. hausmalum
(catervatim) hrab. 956b gefolgert, leih-mal (stigma) lin-
denbr. 1000b od-mahali (gazophylacium) ker. 140. [vgl.
das adj. odmahali (dives) ibid. 87.] aot-mali (opes) hrab.
958b 959b jun. 175. scrita-mal (passus) ker. 261. scrita-
mali hrab. 975a mons. 399. (wo grit-mali steht) span-
mali (spithama) ker. 286. spurt-mali (stadium) mons. 398.
staf-mal (gradus) geschloßen aus dem dat. pl. stafmalum
(gradatim) hrab. 965a jun. 208. wunt-male (cicatrix) N.
37, 6. -- alts. hand-mahal. -- ags. däg-mael (horologium)
fot-mael (gradus) frid-mael (pactum) hring-mael (ornatus
annulorum, ringschmuck, ringzeichen) Beov. 115. 153.
undern-mael (temp. matutinum) Beov. 108. -- altn. dag-
mal (octava diei) sot-mal (gradus) gang-mal (tempus) mör-
gun-mal (jentaculum) natt-mal, qvöld-mal (coena) skot-mal
(scopus) sumar-m. (initium aest.); auch hier haben einige
maeli (neutr. zweiter decl.) brigd-maeli (levitas) hag-maeli
(verba lepida) sann-maeli (veritas) vom subst. sannr (ratio)?
vin-maeli (amica compellatio, conciliatio). -- mhd. bloß mal,
kein maele: bluot-mal Parc. 72c golt-mal fr. bell. 33b hant-
mal? (das gleichbedeutende hant-gemaelde Parc. 2b) hun-
ger-mal (indicium famis) Geo. 19b 45b (aber Parc. 46a
uncomp. hungers mal) laster-mal (opprobrium) MS. 2,
223b 226a 231a sippe-mal (cognatio) Wh. 1, 100a. --

*) älteste spur der nhd. weise, ein ungehöriges h zu schreiben,
aber doch verschieden, weil es zwischen zwei vocalen steht; eben-
so scheint pihil, pigil (s. 112.) f. peil zu beurtheilen.
III. ſubſt. eigentl. comp. — ſubſt. mit ſubſt.

mêgs (affinis): agſ. cnëov-mæg Cädm. 39. 67. frëó-
mæg Cädm. 24. 70. heáfod-mæg Beov. 46. 161. hlëó-
mæg Cädm. 24. 35. vine-mæg Beov. 7. voruld-mæg
Cädm. 47. — mhd. kone-mâc Nib. nagel-mâc, ſpindel-
mâc, ſwërt-mâc, die drei letzten kommen nicht in den
gedichten vor, wohl aber in den geſetzen und urkunden.

mêl (tempus, menſura, ſignum, loquela, cauſa): die
ahd. comp. ſchwanken theils zwiſchen mâl und mâli
(d. h. neutris erſter und zweiter decl.) theils zwiſchen
der ſchreibung mal und mahal, welches letztere vielleicht
durch die ausſprache maal herbeigeführt wurde *), nicht
für mâhal (1, 89.) zu halten iſt, weshalb auch die oben
ſ. 100. angenommene ableitung -al in mah-al muß fah-
ren gelaßen werden. Dies vorausgeſchickt ergeben ſich
hier folgende ſubſt. zuſammenſetzungen: friſt-mâli (indu-
ciae) doc. 212a hant-mâl (chirographum) ker. 145. hûf-
mâl (caterva) aus dem adverbialen dat. pl. hûſmâlum
(catervatim) hrab. 956b gefolgert, lîh-mâl (ſtigma) lin-
denbr. 1000b ôd-mahali (gazophylacium) ker. 140. [vgl.
das adj. ôdmahali (dives) ibid. 87.] aot-mâli (opes) hrab.
958b 959b jun. 175. ſcrita-mâl (paſſus) ker. 261. ſcrita-
mâli hrab. 975a monſ. 399. (wo grit-mali ſteht) ſpan-
mâli (ſpithama) ker. 286. ſpurt-mâli (ſtadium) monſ. 398.
ſtaf-mâl (gradus) geſchloßen aus dem dat. pl. ſtafmâlum
(gradatim) hrab. 965a jun. 208. wunt-mâle (cicatrix) N.
37, 6. — altſ. hand-mahal. — agſ. däg-mæl (horologium)
fôt-mæl (gradus) frið-mæl (pactum) hring-mæl (ornatus
annulorum, ringſchmuck, ringzeichen) Beov. 115. 153.
undern-mæl (temp. matutinum) Beov. 108. — altn. dag-
mâl (octava diei) ſôt-mâl (gradus) gâng-mâl (tempus) mör-
gun-mâl (jentaculum) nâtt-mâl, qvöld-mâl (coena) ſkot-mâl
(ſcopus) ſumar-m. (initium aeſt.); auch hier haben einige
mæli (neutr. zweiter decl.) brigd-mæli (levitas) hag-mæli
(verba lepida) ſann-mæli (veritas) vom ſubſt. ſannr (ratio)?
vin-mæli (amica compellatio, conciliatio). — mhd. bloß mâl,
kein mæle: bluot-mâl Parc. 72c golt-mâl fr. bell. 33b hant-
mâl? (das gleichbedeutende hant-gemælde Parc. 2b) hun-
ger-mâl (indicium famis) Geo. 19b 45b (aber Parc. 46a
uncomp. hungers mâl) laſter-mâl (opprobrium) MS. 2,
223b 226a 231a ſippe-mâl (cognatio) Wh. 1, 100a. —

*) älteſte ſpur der nhd. weiſe, ein ungehöriges h zu ſchreiben,
aber doch verſchieden, weil es zwiſchen zwei vocalen ſteht; eben-
ſo ſcheint pihil, pigil (ſ. 112.) f. pîl zu beurtheilen.
<TEI>
  <text>
    <body>
      <div n="1">
        <div n="2">
          <div n="3">
            <div n="4">
              <div n="5">
                <div n="6">
                  <pb facs="#f0527" n="509"/>
                  <fw place="top" type="header"> <hi rendition="#b">III. <hi rendition="#i">&#x017F;ub&#x017F;t. eigentl. comp. &#x2014; &#x017F;ub&#x017F;t. mit &#x017F;ub&#x017F;t.</hi></hi> </fw><lb/>
                  <p><hi rendition="#i">mêgs</hi> (affinis): ag&#x017F;. cnëov-mæg Cädm. 39. 67. frëó-<lb/>
mæg Cädm. 24. 70. heáfod-mæg Beov. 46. 161. hlëó-<lb/>
mæg Cädm. 24. 35. vine-mæg Beov. 7. voruld-mæg<lb/>
Cädm. 47. &#x2014; mhd. kone-mâc Nib. nagel-mâc, &#x017F;pindel-<lb/>
mâc, &#x017F;wërt-mâc, die drei letzten kommen nicht in den<lb/>
gedichten vor, wohl aber in den ge&#x017F;etzen und urkunden.</p><lb/>
                  <p><hi rendition="#i">mêl</hi> (tempus, men&#x017F;ura, &#x017F;ignum, loquela, cau&#x017F;a): die<lb/>
ahd. comp. &#x017F;chwanken theils zwi&#x017F;chen mâl und mâli<lb/>
(d. h. neutris er&#x017F;ter und zweiter decl.) theils zwi&#x017F;chen<lb/>
der &#x017F;chreibung mal und mahal, welches letztere vielleicht<lb/>
durch die aus&#x017F;prache maal herbeigeführt wurde <note place="foot" n="*)">älte&#x017F;te &#x017F;pur der nhd. wei&#x017F;e, ein ungehöriges h zu &#x017F;chreiben,<lb/>
aber doch ver&#x017F;chieden, weil es zwi&#x017F;chen zwei vocalen &#x017F;teht; eben-<lb/>
&#x017F;o &#x017F;cheint pihil, pigil (&#x017F;. 112.) f. pîl zu beurtheilen.</note>, nicht<lb/>
für mâhal (1, 89.) zu halten i&#x017F;t, weshalb auch die oben<lb/>
&#x017F;. 100. angenommene ableitung -al in mah-al muß fah-<lb/>
ren gelaßen werden. Dies vorausge&#x017F;chickt ergeben &#x017F;ich<lb/>
hier folgende &#x017F;ub&#x017F;t. zu&#x017F;ammen&#x017F;etzungen: fri&#x017F;t-mâli (indu-<lb/>
ciae) doc. 212<hi rendition="#sup">a</hi> hant-mâl (chirographum) ker. 145. hûf-<lb/>
mâl (caterva) aus dem adverbialen dat. pl. hû&#x017F;mâlum<lb/>
(catervatim) hrab. 956<hi rendition="#sup">b</hi> gefolgert, lîh-mâl (&#x017F;tigma) lin-<lb/>
denbr. 1000<hi rendition="#sup">b</hi> ôd-mahali (gazophylacium) ker. 140. [vgl.<lb/>
das adj. ôdmahali (dives) ibid. 87.] aot-mâli (opes) hrab.<lb/>
958<hi rendition="#sup">b</hi> 959<hi rendition="#sup">b</hi> jun. 175. &#x017F;crita-mâl (pa&#x017F;&#x017F;us) ker. 261. &#x017F;crita-<lb/>
mâli hrab. 975<hi rendition="#sup">a</hi> mon&#x017F;. 399. (wo grit-mali &#x017F;teht) &#x017F;pan-<lb/>
mâli (&#x017F;pithama) ker. 286. &#x017F;purt-mâli (&#x017F;tadium) mon&#x017F;. 398.<lb/>
&#x017F;taf-mâl (gradus) ge&#x017F;chloßen aus dem dat. pl. &#x017F;tafmâlum<lb/>
(gradatim) hrab. 965<hi rendition="#sup">a</hi> jun. 208. wunt-mâle (cicatrix) N.<lb/>
37, 6. &#x2014; alt&#x017F;. hand-mahal. &#x2014; ag&#x017F;. däg-mæl (horologium)<lb/>
fôt-mæl (gradus) frið-mæl (pactum) hring-mæl (ornatus<lb/>
annulorum, ring&#x017F;chmuck, ringzeichen) Beov. 115. 153.<lb/>
undern-mæl (temp. matutinum) Beov. 108. &#x2014; altn. dag-<lb/>
mâl (octava diei) &#x017F;ôt-mâl (gradus) gâng-mâl (tempus) mör-<lb/>
gun-mâl (jentaculum) nâtt-mâl, qvöld-mâl (coena) &#x017F;kot-mâl<lb/>
(&#x017F;copus) &#x017F;umar-m. (initium ae&#x017F;t.); auch hier haben einige<lb/>
mæli (neutr. zweiter decl.) brigd-mæli (levitas) hag-mæli<lb/>
(verba lepida) &#x017F;ann-mæli (veritas) vom &#x017F;ub&#x017F;t. &#x017F;annr (ratio)?<lb/>
vin-mæli (amica compellatio, conciliatio). &#x2014; mhd. bloß mâl,<lb/>
kein mæle: bluot-mâl Parc. 72<hi rendition="#sup">c</hi> golt-mâl fr. bell. 33<hi rendition="#sup">b</hi> hant-<lb/>
mâl? (das gleichbedeutende hant-gemælde Parc. 2<hi rendition="#sup">b</hi>) hun-<lb/>
ger-mâl (indicium famis) Geo. 19<hi rendition="#sup">b</hi> 45<hi rendition="#sup">b</hi> (aber Parc. 46<hi rendition="#sup">a</hi><lb/>
uncomp. hungers mâl) la&#x017F;ter-mâl (opprobrium) MS. 2,<lb/>
223<hi rendition="#sup">b</hi> 226<hi rendition="#sup">a</hi> 231<hi rendition="#sup">a</hi> &#x017F;ippe-mâl (cognatio) Wh. 1, 100<hi rendition="#sup">a</hi>. &#x2014;<lb/></p>
                </div>
              </div>
            </div>
          </div>
        </div>
      </div>
    </body>
  </text>
</TEI>
[509/0527] III. ſubſt. eigentl. comp. — ſubſt. mit ſubſt. mêgs (affinis): agſ. cnëov-mæg Cädm. 39. 67. frëó- mæg Cädm. 24. 70. heáfod-mæg Beov. 46. 161. hlëó- mæg Cädm. 24. 35. vine-mæg Beov. 7. voruld-mæg Cädm. 47. — mhd. kone-mâc Nib. nagel-mâc, ſpindel- mâc, ſwërt-mâc, die drei letzten kommen nicht in den gedichten vor, wohl aber in den geſetzen und urkunden. mêl (tempus, menſura, ſignum, loquela, cauſa): die ahd. comp. ſchwanken theils zwiſchen mâl und mâli (d. h. neutris erſter und zweiter decl.) theils zwiſchen der ſchreibung mal und mahal, welches letztere vielleicht durch die ausſprache maal herbeigeführt wurde *), nicht für mâhal (1, 89.) zu halten iſt, weshalb auch die oben ſ. 100. angenommene ableitung -al in mah-al muß fah- ren gelaßen werden. Dies vorausgeſchickt ergeben ſich hier folgende ſubſt. zuſammenſetzungen: friſt-mâli (indu- ciae) doc. 212a hant-mâl (chirographum) ker. 145. hûf- mâl (caterva) aus dem adverbialen dat. pl. hûſmâlum (catervatim) hrab. 956b gefolgert, lîh-mâl (ſtigma) lin- denbr. 1000b ôd-mahali (gazophylacium) ker. 140. [vgl. das adj. ôdmahali (dives) ibid. 87.] aot-mâli (opes) hrab. 958b 959b jun. 175. ſcrita-mâl (paſſus) ker. 261. ſcrita- mâli hrab. 975a monſ. 399. (wo grit-mali ſteht) ſpan- mâli (ſpithama) ker. 286. ſpurt-mâli (ſtadium) monſ. 398. ſtaf-mâl (gradus) geſchloßen aus dem dat. pl. ſtafmâlum (gradatim) hrab. 965a jun. 208. wunt-mâle (cicatrix) N. 37, 6. — altſ. hand-mahal. — agſ. däg-mæl (horologium) fôt-mæl (gradus) frið-mæl (pactum) hring-mæl (ornatus annulorum, ringſchmuck, ringzeichen) Beov. 115. 153. undern-mæl (temp. matutinum) Beov. 108. — altn. dag- mâl (octava diei) ſôt-mâl (gradus) gâng-mâl (tempus) mör- gun-mâl (jentaculum) nâtt-mâl, qvöld-mâl (coena) ſkot-mâl (ſcopus) ſumar-m. (initium aeſt.); auch hier haben einige mæli (neutr. zweiter decl.) brigd-mæli (levitas) hag-mæli (verba lepida) ſann-mæli (veritas) vom ſubſt. ſannr (ratio)? vin-mæli (amica compellatio, conciliatio). — mhd. bloß mâl, kein mæle: bluot-mâl Parc. 72c golt-mâl fr. bell. 33b hant- mâl? (das gleichbedeutende hant-gemælde Parc. 2b) hun- ger-mâl (indicium famis) Geo. 19b 45b (aber Parc. 46a uncomp. hungers mâl) laſter-mâl (opprobrium) MS. 2, 223b 226a 231a ſippe-mâl (cognatio) Wh. 1, 100a. — *) älteſte ſpur der nhd. weiſe, ein ungehöriges h zu ſchreiben, aber doch verſchieden, weil es zwiſchen zwei vocalen ſteht; eben- ſo ſcheint pihil, pigil (ſ. 112.) f. pîl zu beurtheilen.

Informationen zum Werk

Download dieses Werks

XML (TEI P5) · HTML · Text
TCF (text annotation layer)

Metadaten zum Werk

TEI-Header · CMDI · Dublin Core

Ansichten dieser Seite

Language Resource Switchboard?

Feedback

Sie haben einen Fehler gefunden? Dann können Sie diesen über unsere Qualitätssicherungsplattform DTAQ melden.

Kommentar zur DTA-Ausgabe

Dieses Werk wurde gemäß den DTA-Transkriptionsrichtlinien im Double-Keying-Verfahren von Nicht-Muttersprachlern erfasst und in XML/TEI P5 nach DTA-Basisformat kodiert.




Ansicht auf Standard zurückstellen

URL zu diesem Werk: https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826
URL zu dieser Seite: https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826/527
Zitationshilfe: Grimm, Jacob: Deutsche Grammatik. Bd. 2. Göttingen, 1826, S. 509. In: Deutsches Textarchiv <https://www.deutschestextarchiv.de/grimm_grammatik02_1826/527>, abgerufen am 26.06.2024.