Anmelden (DTAQ) DWDS     dlexDB     CLARIN-D

Mascov, Johann Jakob: Geschichte der Teutschen. Bd. 1. Leipzig, 1726.

Bild:
<< vorherige Seite

Andres Buch. Kriege der Teutschen mit IVL. CAES.
sie gerühmet werden 1. Die Künste, so eine geschickte Hand erfordern, waren ihnen in
den ältesten Zeiten fast unbekannt, nur scheinen die, so an der See wohneten,
durch den Schiffbau, und Seefarth, einige mehrere Hurtigkeit erlanget
zu haben. Nach Wissenschafften darff man noch weniger fragen, da es noch
zweiffelhafftig, ob sie einmahl Buchstaben gehabt 2. Jhre Artzney-Kunst mag in
Haus-Mitteln bestanden haben, so die Erfahrung bewähret, und ihre Stern-
Kunst, in der Beobachtung der Abwechselung des Mondes 3, ausser was Ior-
nandes
von den Gothen rühmet 4. Unter allen Künsten hat ihnen Reim und Ge-
sang am meisten gefallen. Sie hatten eine eigene Art Leute, so die Thaten ihrer
berühmten Helden absungen 5. Nur daß der Apollo Hyperboreus, mit einem
rauhen Gesange, vergnügt seyn müssen 6. Die übrige Music mag, ausser der so
sie im Kriege gehabt, so simpel gewesen seyn, als ihre Spiele und Lustbar-
keiten 7. Gleichwie Rom erst angefangen die freyen Künste zu lieben, als es selbi-
ge von dem überwundenen Griechenland kennen gelernet, so haben auch die Teutschen, als sie Meister
von den Röm. Provintzen geworden, die studia, so sie in selbigen, wiewol in grossem Verfall gefunden,
angenommen, und nicht allein fortgetrieben, sondern auch hernachmahls einige davon, durch viele
treffliche Erfindungen, dergestalt erhöhet, daß sie der Welt gezeiget, wie ihre Köpffe nicht allein ge-
schickt, nachzuahmen, sondern auch zu erfinden.

[Beginn Spaltensatz] Liceat illi alii, cui crimen imposuit, cum spada se
idoneare contra illum alium.
1 §. XXXIX. 1. plinivs Hist. Nat. L. XIX. c. 1.
Cadurci, Caleti, Ruteni, Bituriges, ultimique ho-
minum existimati Morini, imo uero Galliae uniuer-
sae, uela texunt. Iam quidem & transrhenani ho-
stes: nec pulchriorem aliam uestem eorum feminae
nouere.
2 tacitvs de M. G. c. 18. Litterarum se-
creta uiri pariter, ac feminae, ignorant.
3 idem Ibid. c. 2. Cöeunt certis diebus, cum aut
inchoatur luna, aut impletur: nam agendis rebus hoc
auspicatissimum initium credunt.
4 iornandes de reb. Get. c. 11. rühmet ei-
nen Griechischen Philosophum Diceneum, der den
Gothen die Wissenschafften gelehret. Qui cernens,
eorum animos sibi in omnibus obedire; & naturale
eos habere ingenium, omnem pene philosophiam eos
instruxit, erat enim huius rei magister peritus.
Nam Ethicam eos erudiuit, ut barbaricos mores ab
eis compesceret; Physicam tradens naturaliter, pro-
priis legibus uiuere fecit, quas usque nunc conscriptas
Bellagines nuncupant: Logicam instruens, eos ratio-
nis, supra caeteras gentes, fecit expertos. Practicen
ostendens, in bonis actibus conuersari suasit: Theo-
ricen demonstrans, signorum duodecim, & per ea
planetarum cursus, omnemque Astronomiam con-
templari edocuit, & quomodo lunaris orbis augmen-
tum sustinet, aut patitur detrimentum, edixit, solis-
que globus igneus quantum terrenum orbem in men-
sura excedat, ostendit: aut quibus nominibus, uel
quibus signis, in coeli polo uergentes, aut reuergentes
CCCXLIIII. stellae, ab ortu in occasum, praecipi-
tes ruant, exposuit. Qualis erat, rogo, uoluntas,
ut uiri fortissimi, quando ab armis quatriduum usque
uacassent, doctrinis philosophicis imbuebantur? ui-
deres unum coeli positionem, alium herbarum fru-
[Spaltenumbruch] gumque explorare naturas: istum lunae commoda,
incommodaque, illum solis laborem attendere, &
quomodo rotatu coeli raptus, retro reduci ad partem
occiduam, qui ad orientalem plagam ire festinarit,
ratione accepta, quiescere.
5 Cons. supr. §. 35. not. 3. tacitvs de M.
G. c. 3. Sunt illis haec quoque carmina, quorum re-
latu, quem Barditum uocant, accendunt animos, fu-
turaeque pugnae fortunam ipso cantu augurantur.
Terrent enim trepidantue, prout sonuit acies. Nec
non uoces illae, quam uirtutis concentus, uidentur.
Affectatur praecipue asperitas soni, & fractum mur-
mur, obiectis ad os scutis, quo plenior, grauior, & uox
percussu intumescat.
6 ivlianvs in Misop. p. 337. Enimuero
barbaros eos, qui trans Rhenum incolunt, uidi, ru-
stica carmina, uerbis facta similibus clangorum, quos
aspere clamantes aues edunt, studiose amplecti, &
carminibus delectari.
7 tacitvs de M. G. c. 24. Genus spectacu-
lorum unum, atque in omni coetu idem. Nudi iuue-
nes, quibus id ludicrum est, inter gladios se, atque
infestas frameas, saltu iaciunt. Exercitatio artem
parauit, ars decorem, non in quaestum tamen, aut
mercedem. Quamuis audacis lasciuiae pretium est
uoluptas spectantium. Aleam
(quod mirere) sobrii
inter seria exercent, tanta lucrandi, perdendique te-
meritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo, ac no-
uissimo iactu, de libertate, de corpore, contendant.
Es
ist bekannt, daß sie sich auch im Rennen, Schwimmen,
und andern Ubungen exerciret, ja es scheinet, daß, zum
wenigsten einige Völcker, eine Art von Ritter-Spielen
gehabt, so den Thurnieren in etwas gleich gewesen,
die nachmahls so geliebet worden. Man sollte
es insonderheit von den Tenchteris vermuthen, aus
dem, was tacitvs von ihrer Liebe zu Pferden und
Ritterlichen Ubungen, schreibet. S. §. XXXVII. n. 8.
Drittes

Andres Buch. Kriege der Teutſchen mit IVL. CAES.
ſie geruͤhmet werden 1. Die Kuͤnſte, ſo eine geſchickte Hand erfordern, waren ihnen in
den aͤlteſten Zeiten faſt unbekannt, nur ſcheinen die, ſo an der See wohneten,
durch den Schiffbau, und Seefarth, einige mehrere Hurtigkeit erlanget
zu haben. Nach Wiſſenſchafften darff man noch weniger fragen, da es noch
zweiffelhafftig, ob ſie einmahl Buchſtaben gehabt 2. Jhre Artzney-Kunſt mag in
Haus-Mitteln beſtanden haben, ſo die Erfahrung bewaͤhret, und ihre Stern-
Kunſt, in der Beobachtung der Abwechſelung des Mondes 3, auſſer was Ior-
nandes
von den Gothen ruͤhmet 4. Unter allen Kuͤnſten hat ihnen Reim und Ge-
ſang am meiſten gefallen. Sie hatten eine eigene Art Leute, ſo die Thaten ihrer
beruͤhmten Helden abſungen 5. Nur daß der Apollo Hyperboreus, mit einem
rauhen Geſange, vergnuͤgt ſeyn muͤſſen 6. Die uͤbrige Muſic mag, auſſer der ſo
ſie im Kriege gehabt, ſo ſimpel geweſen ſeyn, als ihre Spiele und Luſtbar-
keiten 7. Gleichwie Rom erſt angefangen die freyen Kuͤnſte zu lieben, als es ſelbi-
ge von dem uͤberwundenen Griechenland kennen gelernet, ſo haben auch die Teutſchen, als ſie Meiſter
von den Roͤm. Provintzen geworden, die ſtudia, ſo ſie in ſelbigen, wiewol in groſſem Verfall gefunden,
angenommen, und nicht allein fortgetrieben, ſondern auch hernachmahls einige davon, durch viele
treffliche Erfindungen, dergeſtalt erhoͤhet, daß ſie der Welt gezeiget, wie ihre Koͤpffe nicht allein ge-
ſchickt, nachzuahmen, ſondern auch zu erfinden.

[Beginn Spaltensatz] Liceat illi alii, cui crimen impoſuit, cum ſpada ſe
idoneare contra illum alium.
1 §. XXXIX. 1. plinivs Hiſt. Nat. L. XIX. c. 1.
Cadurci, Caleti, Ruteni, Bituriges, ultimique ho-
minum exiſtimati Morini, imo uero Galliae uniuer-
ſae, uela texunt. Iam quidem & transrhenani ho-
ſtes: nec pulchriorem aliam ueſtem eorum feminae
nouere.
2 tacitvs de M. G. c. 18. Litterarum ſe-
creta uiri pariter, ac feminae, ignorant.
3 idem Ibid. c. 2. Cöeunt certis diebus, cum aut
inchoatur luna, aut impletur: nam agendis rebus hoc
auſpicatiſſimum initium credunt.
4 iornandes de reb. Get. c. 11. ruͤhmet ei-
nen Griechiſchen Philoſophum Diceneum, der den
Gothen die Wiſſenſchafften gelehret. Qui cernens,
eorum animos ſibi in omnibus obedire; & naturale
eos habere ingenium, omnem pene philoſophiam eos
inſtruxit, erat enim huius rei magiſter peritus.
Nam Ethicam eos erudiuit, ut barbaricos mores ab
eis compeſceret; Phyſicam tradens naturaliter, pro-
priis legibus uiuere fecit, quas usque nunc conſcriptas
Bellagines nuncupant: Logicam inſtruens, eos ratio-
nis, ſupra caeteras gentes, fecit expertos. Practicen
oſtendens, in bonis actibus conuerſari ſuaſit: Theo-
ricen demonſtrans, ſignorum duodecim, & per ea
planetarum curſus, omnemque Aſtronomiam con-
templari edocuit, & quomodo lunaris orbis augmen-
tum ſuſtinet, aut patitur detrimentum, edixit, ſolis-
que globus igneus quantum terrenum orbem in men-
ſura excedat, oſtendit: aut quibus nominibus, uel
quibus ſignis, in coeli polo uergentes, aut reuergentes
CCCXLIIII. ſtellae, ab ortu in occaſum, praecipi-
tes ruant, expoſuit. Qualis erat, rogo, uoluntas,
ut uiri fortiſſimi, quando ab armis quatriduum usque
uacaſſent, doctrinis philoſophicis imbuebantur? ui-
deres unum coeli poſitionem, alium herbarum fru-
[Spaltenumbruch] gumque explorare naturas: iſtum lunae commoda,
incommodaque, illum ſolis laborem attendere, &
quomodo rotatu coeli raptus, retro reduci ad partem
occiduam, qui ad orientalem plagam ire feſtinarit,
ratione accepta, quieſcere.
5 Conſ. ſupr. §. 35. not. 3. tacitvs de M.
G. c. 3. Sunt illis haec quoque carmina, quorum re-
latu, quem Barditum uocant, accendunt animos, fu-
turaeque pugnae fortunam ipſo cantu augurantur.
Terrent enim trepidantue, prout ſonuit acies. Nec
non uoces illae, quam uirtutis concentus, uidentur.
Affectatur praecipue aſperitas ſoni, & fractum mur-
mur, obiectis ad os ſcutis, quo plenior, grauior, & uox
percuſſu intumeſcat.
6 ivlianvs in Miſop. p. 337. Enimuero
barbaros eos, qui trans Rhenum incolunt, uidi, ru-
ſtica carmina, uerbis facta ſimilibus clangorum, quos
aſpere clamantes aues edunt, ſtudioſe amplecti, &
carminibus delectari.
7 tacitvs de M. G. c. 24. Genus ſpectacu-
lorum unum, atque in omni coetu idem. Nudi iuue-
nes, quibus id ludicrum eſt, inter gladios ſe, atque
infeſtas frameas, ſaltu iaciunt. Exercitatio artem
parauit, ars decorem, non in quaeſtum tamen, aut
mercedem. Quamuis audacis laſciuiae pretium eſt
uoluptas ſpectantium. Aleam
(quod mirere) ſobrii
inter ſeria exercent, tanta lucrandi, perdendique te-
meritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo, ac no-
uisſimo iactu, de libertate, de corpore, contendant.
Es
iſt bekannt, daß ſie ſich auch im Rennen, Schwimmen,
und andern Ubungen exerciret, ja es ſcheinet, daß, zum
wenigſten einige Voͤlcker, eine Art von Ritter-Spielen
gehabt, ſo den Thurnieren in etwas gleich geweſen,
die nachmahls ſo geliebet worden. Man ſollte
es inſonderheit von den Tenchteris vermuthen, aus
dem, was tacitvs von ihrer Liebe zu Pferden und
Ritterlichen Ubungen, ſchreibet. S. §. XXXVII. n. 8.
Drittes
<TEI>
  <text>
    <body>
      <div n="1">
        <div n="2">
          <p><pb facs="#f0088" n="54"/><fw place="top" type="header"><hi rendition="#b">Andres Buch. Kriege der Teut&#x017F;chen mit <hi rendition="#aq">IVL. <hi rendition="#g">CAES.</hi></hi></hi></fw><lb/>
&#x017F;ie geru&#x0364;hmet werden <note place="foot" n="1">§. <hi rendition="#aq">XXXIX</hi>. 1. <hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">plinivs</hi></hi> Hi&#x017F;t. Nat. L. XIX. c. 1.<lb/><hi rendition="#i">Cadurci, Caleti, Ruteni, Bituriges, ultimique ho-<lb/>
minum exi&#x017F;timati Morini, imo uero Galliae uniuer-<lb/>
&#x017F;ae, uela texunt. Iam quidem &amp; transrhenani ho-<lb/>
&#x017F;tes: nec pulchriorem aliam ue&#x017F;tem eorum feminae<lb/>
nouere.</hi></hi></note>. Die Ku&#x0364;n&#x017F;te, &#x017F;o eine ge&#x017F;chickte Hand erfordern, waren ihnen in<lb/>
den a&#x0364;lte&#x017F;ten Zeiten fa&#x017F;t unbekannt, nur &#x017F;cheinen die, &#x017F;o an der See wohneten,<lb/>
durch den Schiffbau, und Seefarth, einige mehrere Hurtigkeit erlanget<lb/>
zu haben. Nach Wi&#x017F;&#x017F;en&#x017F;chafften darff man noch weniger fragen, da es noch<lb/>
zweiffelhafftig, ob &#x017F;ie einmahl Buch&#x017F;taben gehabt <note place="foot" n="2"><hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">tacitvs</hi></hi> de M. G. c. 18. <hi rendition="#i">Litterarum &#x017F;e-<lb/>
creta uiri pariter, ac feminae, ignorant.</hi></hi></note>. Jhre Artzney-Kun&#x017F;t mag in<lb/>
Haus-Mitteln be&#x017F;tanden haben, &#x017F;o die Erfahrung bewa&#x0364;hret, und ihre Stern-<lb/>
Kun&#x017F;t, in der Beobachtung der Abwech&#x017F;elung des Mondes <note place="foot" n="3"><hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">idem</hi></hi> Ibid. c. 2. <hi rendition="#i">Cöeunt certis diebus, cum aut<lb/>
inchoatur luna, aut impletur: nam agendis rebus hoc<lb/>
au&#x017F;picati&#x017F;&#x017F;imum initium credunt.</hi></hi></note>, au&#x017F;&#x017F;er was <hi rendition="#aq">Ior-<lb/>
nandes</hi> von den Gothen ru&#x0364;hmet <note place="foot" n="4"><hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">iornandes</hi></hi> de reb. Get. c.</hi> 11. ru&#x0364;hmet ei-<lb/>
nen Griechi&#x017F;chen <hi rendition="#aq">Philo&#x017F;ophum Diceneum,</hi> der den<lb/>
Gothen die Wi&#x017F;&#x017F;en&#x017F;chafften gelehret. <hi rendition="#aq"><hi rendition="#i">Qui cernens,<lb/>
eorum animos &#x017F;ibi in omnibus obedire; &amp; naturale<lb/>
eos habere ingenium, omnem pene philo&#x017F;ophiam eos<lb/>
in&#x017F;truxit, erat enim huius rei magi&#x017F;ter peritus.<lb/>
Nam Ethicam eos erudiuit, ut barbaricos mores ab<lb/>
eis compe&#x017F;ceret; Phy&#x017F;icam tradens naturaliter, pro-<lb/>
priis legibus uiuere fecit, quas usque nunc con&#x017F;criptas<lb/>
Bellagines nuncupant: Logicam in&#x017F;truens, eos ratio-<lb/>
nis, &#x017F;upra caeteras gentes, fecit expertos. Practicen<lb/>
o&#x017F;tendens, in bonis actibus conuer&#x017F;ari &#x017F;ua&#x017F;it: Theo-<lb/>
ricen demon&#x017F;trans, &#x017F;ignorum duodecim, &amp; per ea<lb/>
planetarum cur&#x017F;us, omnemque A&#x017F;tronomiam con-<lb/>
templari edocuit, &amp; quomodo lunaris orbis augmen-<lb/>
tum &#x017F;u&#x017F;tinet, aut patitur detrimentum, edixit, &#x017F;olis-<lb/>
que globus igneus quantum terrenum orbem in men-<lb/>
&#x017F;ura excedat, o&#x017F;tendit: aut quibus nominibus, uel<lb/>
quibus &#x017F;ignis, in coeli polo uergentes, aut reuergentes<lb/><hi rendition="#g">CCCXLIIII.</hi> &#x017F;tellae, ab ortu in occa&#x017F;um, praecipi-<lb/>
tes ruant, expo&#x017F;uit. Qualis erat, rogo, uoluntas,<lb/>
ut uiri forti&#x017F;&#x017F;imi, quando ab armis quatriduum usque<lb/>
uaca&#x017F;&#x017F;ent, doctrinis philo&#x017F;ophicis imbuebantur? ui-<lb/>
deres unum coeli po&#x017F;itionem, alium herbarum fru-<lb/><cb/>
gumque explorare naturas: i&#x017F;tum lunae commoda,<lb/>
incommodaque, illum &#x017F;olis laborem attendere, &amp;<lb/>
quomodo rotatu coeli raptus, retro reduci ad partem<lb/>
occiduam, qui ad orientalem plagam ire fe&#x017F;tinarit,<lb/>
ratione accepta, quie&#x017F;cere.</hi></hi></note>. Unter allen Ku&#x0364;n&#x017F;ten hat ihnen Reim und Ge-<lb/>
&#x017F;ang am mei&#x017F;ten gefallen. Sie hatten eine eigene Art Leute, &#x017F;o die Thaten ihrer<lb/>
beru&#x0364;hmten Helden ab&#x017F;ungen <note place="foot" n="5"><hi rendition="#aq">Con&#x017F;. &#x017F;upr. §. 35. not. 3. <hi rendition="#g"><hi rendition="#k">tacitvs</hi></hi> de M.<lb/>
G. c. 3. <hi rendition="#i">Sunt illis haec quoque carmina, quorum re-<lb/>
latu, quem Barditum uocant, accendunt animos, fu-<lb/>
turaeque pugnae fortunam ip&#x017F;o cantu augurantur.<lb/>
Terrent enim trepidantue, prout &#x017F;onuit acies. Nec<lb/>
non uoces illae, quam uirtutis concentus, uidentur.<lb/>
Affectatur praecipue a&#x017F;peritas &#x017F;oni, &amp; fractum mur-<lb/>
mur, obiectis ad os &#x017F;cutis, quo plenior, grauior, &amp; uox<lb/>
percu&#x017F;&#x017F;u intume&#x017F;cat.</hi></hi></note>. Nur daß der <hi rendition="#aq">Apollo Hyperboreus,</hi> mit einem<lb/>
rauhen Ge&#x017F;ange, vergnu&#x0364;gt &#x017F;eyn mu&#x0364;&#x017F;&#x017F;en <note place="foot" n="6"><hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">ivlianvs</hi></hi> in Mi&#x017F;op. p. 337. <hi rendition="#i">Enimuero<lb/>
barbaros eos, qui trans Rhenum incolunt, uidi, ru-<lb/>
&#x017F;tica carmina, uerbis facta &#x017F;imilibus clangorum, quos<lb/>
a&#x017F;pere clamantes aues edunt, &#x017F;tudio&#x017F;e amplecti, &amp;<lb/>
carminibus delectari.</hi></hi></note>. Die u&#x0364;brige Mu&#x017F;ic mag, au&#x017F;&#x017F;er der &#x017F;o<lb/>
&#x017F;ie im Kriege gehabt, &#x017F;o &#x017F;impel gewe&#x017F;en &#x017F;eyn, als ihre Spiele und Lu&#x017F;tbar-<lb/>
keiten <note place="foot" n="7"><hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">tacitvs</hi></hi> de M. G. c. 24. <hi rendition="#i">Genus &#x017F;pectacu-<lb/>
lorum unum, atque in omni coetu idem. Nudi iuue-<lb/>
nes, quibus id ludicrum e&#x017F;t, inter gladios &#x017F;e, atque<lb/>
infe&#x017F;tas frameas, &#x017F;altu iaciunt. Exercitatio artem<lb/>
parauit, ars decorem, non in quae&#x017F;tum tamen, aut<lb/>
mercedem. Quamuis audacis la&#x017F;ciuiae pretium e&#x017F;t<lb/>
uoluptas &#x017F;pectantium. Aleam</hi> (<hi rendition="#i">quod mirere</hi>) <hi rendition="#i">&#x017F;obrii<lb/>
inter &#x017F;eria exercent, tanta lucrandi, perdendique te-<lb/>
meritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo, ac no-<lb/>
uis&#x017F;imo iactu, de libertate, de corpore, contendant.</hi></hi> Es<lb/>
i&#x017F;t bekannt, daß &#x017F;ie &#x017F;ich auch im Rennen, Schwimmen,<lb/>
und andern Ubungen exerciret, ja es &#x017F;cheinet, daß, zum<lb/>
wenig&#x017F;ten einige Vo&#x0364;lcker, eine Art von Ritter-Spielen<lb/>
gehabt, &#x017F;o den Thurnieren in etwas gleich gewe&#x017F;en,<lb/>
die nachmahls &#x017F;o geliebet worden. Man &#x017F;ollte<lb/>
es in&#x017F;onderheit von den <hi rendition="#aq">Tenchteris</hi> vermuthen, aus<lb/>
dem, was <hi rendition="#aq"><hi rendition="#g"><hi rendition="#k">tacitvs</hi></hi></hi> von ihrer Liebe zu Pferden und<lb/>
Ritterlichen Ubungen, &#x017F;chreibet. S. §. <hi rendition="#aq">XXXVII. n.</hi> 8.<lb/>
<fw place="bottom" type="catch"><hi rendition="#b">Drittes</hi></fw><lb/></note>. Gleichwie Rom er&#x017F;t angefangen die freyen Ku&#x0364;n&#x017F;te zu lieben, als es &#x017F;elbi-<lb/>
ge von dem u&#x0364;berwundenen Griechenland kennen gelernet, &#x017F;o haben auch die Teut&#x017F;chen, als &#x017F;ie Mei&#x017F;ter<lb/>
von den Ro&#x0364;m. Provintzen geworden, die <hi rendition="#aq">&#x017F;tudia,</hi> &#x017F;o &#x017F;ie in &#x017F;elbigen, wiewol in gro&#x017F;&#x017F;em Verfall gefunden,<lb/>
angenommen, und nicht allein fortgetrieben, &#x017F;ondern auch hernachmahls einige davon, durch viele<lb/>
treffliche Erfindungen, derge&#x017F;talt erho&#x0364;het, daß &#x017F;ie der Welt gezeiget, wie ihre Ko&#x0364;pffe nicht allein ge-<lb/>
&#x017F;chickt, nachzuahmen, &#x017F;ondern auch zu erfinden.</p><lb/>
          <note xml:id="FN87_07_02" prev="#FN87_07_01" place="foot" n="7">
            <cb type="start"/> <hi rendition="#aq"> <hi rendition="#i">Liceat illi alii, cui crimen impo&#x017F;uit, cum &#x017F;pada &#x017F;e<lb/>
idoneare contra illum alium.</hi> </hi> <note type="editorial">Es handelt sich um eine fortlaufende Fußnote, deren Text auf der vorherigen Seite beginnt. Im Druck ist die Fußnotenfortsetzung an erster Stelle auf dieser Seite aufgelistet.</note>
          </note>
        </div>
      </div><lb/>
    </body>
  </text>
</TEI>
[54/0088] Andres Buch. Kriege der Teutſchen mit IVL. CAES. ſie geruͤhmet werden 1. Die Kuͤnſte, ſo eine geſchickte Hand erfordern, waren ihnen in den aͤlteſten Zeiten faſt unbekannt, nur ſcheinen die, ſo an der See wohneten, durch den Schiffbau, und Seefarth, einige mehrere Hurtigkeit erlanget zu haben. Nach Wiſſenſchafften darff man noch weniger fragen, da es noch zweiffelhafftig, ob ſie einmahl Buchſtaben gehabt 2. Jhre Artzney-Kunſt mag in Haus-Mitteln beſtanden haben, ſo die Erfahrung bewaͤhret, und ihre Stern- Kunſt, in der Beobachtung der Abwechſelung des Mondes 3, auſſer was Ior- nandes von den Gothen ruͤhmet 4. Unter allen Kuͤnſten hat ihnen Reim und Ge- ſang am meiſten gefallen. Sie hatten eine eigene Art Leute, ſo die Thaten ihrer beruͤhmten Helden abſungen 5. Nur daß der Apollo Hyperboreus, mit einem rauhen Geſange, vergnuͤgt ſeyn muͤſſen 6. Die uͤbrige Muſic mag, auſſer der ſo ſie im Kriege gehabt, ſo ſimpel geweſen ſeyn, als ihre Spiele und Luſtbar- keiten 7. Gleichwie Rom erſt angefangen die freyen Kuͤnſte zu lieben, als es ſelbi- ge von dem uͤberwundenen Griechenland kennen gelernet, ſo haben auch die Teutſchen, als ſie Meiſter von den Roͤm. Provintzen geworden, die ſtudia, ſo ſie in ſelbigen, wiewol in groſſem Verfall gefunden, angenommen, und nicht allein fortgetrieben, ſondern auch hernachmahls einige davon, durch viele treffliche Erfindungen, dergeſtalt erhoͤhet, daß ſie der Welt gezeiget, wie ihre Koͤpffe nicht allein ge- ſchickt, nachzuahmen, ſondern auch zu erfinden. 7 1 §. XXXIX. 1. plinivs Hiſt. Nat. L. XIX. c. 1. Cadurci, Caleti, Ruteni, Bituriges, ultimique ho- minum exiſtimati Morini, imo uero Galliae uniuer- ſae, uela texunt. Iam quidem & transrhenani ho- ſtes: nec pulchriorem aliam ueſtem eorum feminae nouere. 2 tacitvs de M. G. c. 18. Litterarum ſe- creta uiri pariter, ac feminae, ignorant. 3 idem Ibid. c. 2. Cöeunt certis diebus, cum aut inchoatur luna, aut impletur: nam agendis rebus hoc auſpicatiſſimum initium credunt. 4 iornandes de reb. Get. c. 11. ruͤhmet ei- nen Griechiſchen Philoſophum Diceneum, der den Gothen die Wiſſenſchafften gelehret. Qui cernens, eorum animos ſibi in omnibus obedire; & naturale eos habere ingenium, omnem pene philoſophiam eos inſtruxit, erat enim huius rei magiſter peritus. Nam Ethicam eos erudiuit, ut barbaricos mores ab eis compeſceret; Phyſicam tradens naturaliter, pro- priis legibus uiuere fecit, quas usque nunc conſcriptas Bellagines nuncupant: Logicam inſtruens, eos ratio- nis, ſupra caeteras gentes, fecit expertos. Practicen oſtendens, in bonis actibus conuerſari ſuaſit: Theo- ricen demonſtrans, ſignorum duodecim, & per ea planetarum curſus, omnemque Aſtronomiam con- templari edocuit, & quomodo lunaris orbis augmen- tum ſuſtinet, aut patitur detrimentum, edixit, ſolis- que globus igneus quantum terrenum orbem in men- ſura excedat, oſtendit: aut quibus nominibus, uel quibus ſignis, in coeli polo uergentes, aut reuergentes CCCXLIIII. ſtellae, ab ortu in occaſum, praecipi- tes ruant, expoſuit. Qualis erat, rogo, uoluntas, ut uiri fortiſſimi, quando ab armis quatriduum usque uacaſſent, doctrinis philoſophicis imbuebantur? ui- deres unum coeli poſitionem, alium herbarum fru- gumque explorare naturas: iſtum lunae commoda, incommodaque, illum ſolis laborem attendere, & quomodo rotatu coeli raptus, retro reduci ad partem occiduam, qui ad orientalem plagam ire feſtinarit, ratione accepta, quieſcere. 5 Conſ. ſupr. §. 35. not. 3. tacitvs de M. G. c. 3. Sunt illis haec quoque carmina, quorum re- latu, quem Barditum uocant, accendunt animos, fu- turaeque pugnae fortunam ipſo cantu augurantur. Terrent enim trepidantue, prout ſonuit acies. Nec non uoces illae, quam uirtutis concentus, uidentur. Affectatur praecipue aſperitas ſoni, & fractum mur- mur, obiectis ad os ſcutis, quo plenior, grauior, & uox percuſſu intumeſcat. 6 ivlianvs in Miſop. p. 337. Enimuero barbaros eos, qui trans Rhenum incolunt, uidi, ru- ſtica carmina, uerbis facta ſimilibus clangorum, quos aſpere clamantes aues edunt, ſtudioſe amplecti, & carminibus delectari. 7 tacitvs de M. G. c. 24. Genus ſpectacu- lorum unum, atque in omni coetu idem. Nudi iuue- nes, quibus id ludicrum eſt, inter gladios ſe, atque infeſtas frameas, ſaltu iaciunt. Exercitatio artem parauit, ars decorem, non in quaeſtum tamen, aut mercedem. Quamuis audacis laſciuiae pretium eſt uoluptas ſpectantium. Aleam (quod mirere) ſobrii inter ſeria exercent, tanta lucrandi, perdendique te- meritate, ut, cum omnia defecerunt, extremo, ac no- uisſimo iactu, de libertate, de corpore, contendant. Es iſt bekannt, daß ſie ſich auch im Rennen, Schwimmen, und andern Ubungen exerciret, ja es ſcheinet, daß, zum wenigſten einige Voͤlcker, eine Art von Ritter-Spielen gehabt, ſo den Thurnieren in etwas gleich geweſen, die nachmahls ſo geliebet worden. Man ſollte es inſonderheit von den Tenchteris vermuthen, aus dem, was tacitvs von ihrer Liebe zu Pferden und Ritterlichen Ubungen, ſchreibet. S. §. XXXVII. n. 8. Drittes 7 Liceat illi alii, cui crimen impoſuit, cum ſpada ſe idoneare contra illum alium.

Suche im Werk

Hilfe

Informationen zum Werk

Download dieses Werks

XML (TEI P5) · HTML · Text
TCF (text annotation layer)
XML (TEI P5 inkl. att.linguistic)

Metadaten zum Werk

TEI-Header · CMDI · Dublin Core

Ansichten dieser Seite

Voyant Tools ?

Language Resource Switchboard?

Feedback

Sie haben einen Fehler gefunden? Dann können Sie diesen über unsere Qualitätssicherungsplattform DTAQ melden.

Kommentar zur DTA-Ausgabe

Ergänzungsvorschlag vom DWB [mehr]

Dieses Werk wurde gemäß den DTA-Transkriptionsrichtlinien im Double-Keying-Verfahren von Nicht-Muttersprachlern erfasst und in XML/TEI P5 nach DTA-Basisformat kodiert.




Ansicht auf Standard zurückstellen

URL zu diesem Werk: https://www.deutschestextarchiv.de/mascov_geschichte01_1726
URL zu dieser Seite: https://www.deutschestextarchiv.de/mascov_geschichte01_1726/88
Zitationshilfe: Mascov, Johann Jakob: Geschichte der Teutschen. Bd. 1. Leipzig, 1726, S. 54. In: Deutsches Textarchiv <https://www.deutschestextarchiv.de/mascov_geschichte01_1726/88>, abgerufen am 25.07.2024.