Dokumentansicht: M016-N1.xml [XML, CMDI, OAI_DC]

Metadaten

Texttitel (Kurzbezeichnung)Das Innsbrucker Arzneibuch
Textkürzel in ReM (und in der Mittelhochdeutschen Grammatik)InnsbArz
Textkürzel im Mittelhochdeutschen WörterbuchInnsbArz
Textsorte, spezifischWissen(-schaft), Alltag
TextsorteArzneibuch
Textart (P = Prosatext, U = Urkunde, V = Verstext)P
Primäre Referenz (Edition, Handschrift)Hs.: Blatt (r/v), Zeile
Sekundäre Referenz (Edition, Handschrift)Wilhelm 1960: Nummer, Zeile
AufbewahrungsortInnsbruck, Universitäts- und Landesbibliothek
SignaturCod. 652
Link zum Handschriftencensushttp://www.handschriftencensus.de/3768
Überlieferungstyp (Handschrift, Rolle, Inschrift)Handschrift
Blattangabe76v-78r
Ausschnitt-
Sprachstufe (in ReM steht “mhd”)mhd
sprachlicher Großraum, weit (oberdeutsch, mitteldeutsch, niederdeutsch)oberdeutsch
sprachlicher Großraum, enger (z.B. ostoberdeutsch, westmitteldeutsch)ostoberdeutsch
Sprachlandschaft/Dialekt (z.B. nordbairisch, schwäbisch, hessisch)bairisch
Lokalisierung/Schreibort-
Zeit (Jahrhundert(hälfte)) (z.B. 12,2 = 12. Jh., 2. Hälfte)12,2
Bemerkungen zum Überlieferungsträger_
Zeit (genauere Datierung)-
Lokalisierung (Entstehungsort) des Textes-
Autor des Textes-
Sprache des Autors-
Übersetzungsvorlage-
Edition (Standardedition, auf die sich ggf. die primäre oder sekundäre Referenz bezieht)Wilhelm: Denkmäler deutscher Prosa des 11. und 12. Jahrhunderts, Nr. XI, S. 39-42; Friedrich Maurer (Hg.), Die religiösen Dichtungen des 11. und 12. Jahrhunderts, Bd. I, Tübingen 1964, S. 327-343.345-351.
Korpuszugehörigkeit (ReM I, ReM II, MiGraKo)ReM I
Bemerkungen zur Texterfassung/Transkription-
Bemerkungen zur Annotation-
Digitalisierung von: Name(n) (Arbeitsstelle)Elfriede Döring (Bonn)
Kollationierung von: Name(n) (Arbeitsstelle)Bochum
Präeditiert durch: Name(n) (Arbeitsstelle)Bochum
Annotierung von: Name(n) (Arbeitsstelle)Bochum
Abschlusskorrektur durch: Name(n) (Arbeitsstelle)Bochum

Dokumenttext

ZeileTranskription (Unicode)Transliteration
[76va,15]
[76va,16]
[76va,17]
[76va,18]
[76va,19]
[76va,20]
[76va,21]
[76va,22]
[76va,23]
[77ra,1]
[77ra,2]
[77ra,3]
[77ra,4]
[77ra,5]
[77ra,6]
[77ra,7]
[77ra,8]
[77ra,9]
[77ra,10]
[77ra,11]
[77ra,12]
[77ra,13]
[77ra,14]
[77ra,15]
[77ra,16]
[77ra,17]
[77ra,18]
[77ra,19]
[77ra,20]
[77ra,21]
[77ra,22]
[77ra,23]
[77va,1]
[77va,2]
[77va,3]
[77va,4]
[77va,5]
[77va,6]
[77va,7]
[77va,8]
[77va,9]
[77va,10]
[77va,11]
[77va,12]
[77va,13]
[77va,14]
[77va,15]
[77va,16]
[77va,17]
[77va,18]
[77va,19]
[77va,20]
[77va,21]
[77va,22]
[77va,23]
[78ra,1]
[78ra,2]
[78ra,3]
[78ra,4]
[78ra,5]
[78ra,6]
[78ra,7]
[78ra,8]
[78ra,9]
[78ra,10]
[78ra,11]
[78ra,12]
[78ra,13]
[78ra,14]
[78ra,15]
[78ra,16]
[78ra,17]
[78ra,18]
[78ra,19]
[78ra,20]
[78ra,21]
[78ra,22]
[78ra,23]
AD DOLORĒ caᵽ
Swemo daz hoͮbet we tuo· der mule den wegerich cū uino &
nez ze caput ſuū cū hoc· et faciat illud ſepe ſtatīꝙ liberabitur· ITĒ
Mule daz ephoͮwe cū uino· & tolle oleū &acetū · daz ſîut alceſamne
& unge caput cū eo ſtatī ſaluuſ eriſ· CONTᵃ DOLORē OCVLORV̄
Vnge oculoſ cū felle leporiſ· & cū melle· ALIT̄ · Daz ſot der ruten
debeſ ᵽ pannū ſihen· & cū melle·  unge oculoſ cū eo· AD DOL
AVRIV̄· Tolle mentā · maden diedir ſin· under den amezen· unte
troͮfez infirmo in aureſ· AD DOLOR̄· DENTIV̄· Tolle piper
unde ſenif· & acetū· miſce hoc totū· pone ſuᵽ denteſ intuſ ſtatimque
fugit morbꝰ· Iterū· Tolle ſal unde den deih die ſeifan  miſce totum
beſtrich din wange· CONTᵃ fluxū ſanḡ· denaribꝰ· Dicat ſic · Der lange longinuſ
tranfixit xᵽi latuſ· ſtatīꝙ fluxit ſanguiſ de latere· inipſiꝰ nomine
ſtet ſanguiſ iſte· Iterū· Deſerruit retten eineſ ſcala ſcol man ze puluere prennen·
ſufflare cū arundine innareſ multū ualet· Ad GLANDINES ·
Der nezzeſie deſnahteſ mit temo harne· & duhe ſie· mit demo chalten
chiſelͥnge· & mane eoſ tangat cumrore· Iterū Tolle daz div ſwinge tuon
unte rich iz in ignē· ut calidū ualde fiat· & pone inpannū vilenaz &
liga ſuᵽ denteſ· & fac aſſidue ualet· Qvi INFIRMAT᷑ IN PVLMONE· Debet
herbā quę dr hirzeſ zunga Zepuluere mulen· &aſſidue manducet & bibat
polegiū cū n vino & ſanabitur· Qvi DOLET incorde· Manducet polegiv̄·
Cui in manibꝰ nocet daz flehten· Laua eaſ vrina  ſale· Tolle acetū & pone
ī eo radicē der menewem ſo ſiut ſi vile wole inaz inaceto gebez zeſe
ſobe ſtrich dine hente· mitter wrzo· unte mit demo ſuren ſode· Qvi
SVBITO OBMVTVIT· Huic pone int̄ linguā ein· eſpine rinten & ſtatī
loqͥt᷑ · Den die ſuren anden hanten gezzent · Der neme daz ſot der
ſkellewrze· unde biſtriche die hende da mít· Qvi IN STOMACHO INFIRMATVR·
Ille debet bibere den andorn· unde ſevinon cū uino
& bibat ſepe calidū uinū cū pipere & manducet aſſidue wiz wrz·
Mule ovch die wer moͮte· & bibe ieiunanſ · oder ſiut ſie inaqua & pone
circa ſtomachū valet· Qvi infirmat᷑ inden lenden oder rippen·
Der mule den mirratich unde legen inein tuoch· unde bindin
da dir we ſie· Tolle daz ancſmero· & ungue te ad ignē · unde biſtrich dich
mit ſale· unte mit honige· Qui in firmat᷑ in iecore· Manducet den wolgeſmal zͭenhirſe
· Qvi DOLeT INVENTRE · É dan· er natheſ geſlafen debet andorn
ſieden in vino· cū lacte capⁱno unte ſcol iz Zeiungeſt ezzen· DER VERLENcHet
WIRT· inmanibꝰ l inpedibꝰ · Der ſcól nemen der eiter wrz· zimul unte
den lin ſamin unte den pungel daz ſͨol er ſamne mulen· unte ſcol iz legan
vber daz irlenchita· DEM DIV VRfun nocent · Ille debet ᵽintegrū
annū cottidie manducare eine cluft deſ clofeloͮcheſ· unte rokkineſniten
ante quā tangat ignē ul aquā · gelichizͥmo· é daz îa erge· er ſcol doch
volvaren· ver midet er unū diē inanno· ſtatim incipiat aprincipio ·
FVRE DIE VBILEN negle· ZefloͮzzE daz wahſ· & oleū in der phannen
pone ſuᵽ vngueſ· Tolle lac der eiterwrze unte troͮfe ſie under daz
fleſch zende deſ nageleſ unte pindiz cū panno ſuᵽ ungueſ· CONTRA
calcVLVM · Brenne daz ploͮt unte die hv̂t deſ haſen· unte gibiz demo
ſiechin inuino calido ul inaqͣ ad bibendū · ſo briſtet der ſtein unte chvmet
vone imo· Deſ petreſſilineſ wrze ſcol tu vile diche niezzen· deſ
helphanteſ pein· ſcol tu ſcaben· & debeſ inaqua bibere · ſo briſtet lapiſ·
FVRE DIROͮDEN· Nim ein buntel deſ petereſileſ·  neſcelen  ringelen
fac puluerē  da ouibꝰ tuiſ· EQVIS qͥbꝰ vermeſ nocent· Liga circa collv̄
unū óſ mortui equi· ſtatī uermeſ moriunt᷑· QVĒ VERVERMIS mordet·
Ad iutoriū n· i· n· d· Qui· f· ce· &· Xᵽc inpetra ſedebat· & uirgam
in manu tenebat  dix̄· Dn̄e ſi uermeſ iſti ſunt viui· moriant᷑· & ſi mo‍rtui
ex eant foraſ· nonne eo meatu ᵽanglm maieſtatiſ pluſ eſcare
Canta· Pat̄ nr̄· tⁱbꝰ vicibꝰ· dic· Dn̄e liba ſeruū iſtū l ancillā· N · vone demo
wurme cancro  talpone. & om̄ibꝰ uermibꝰ · wrm ichgebivte dir bi goteſ
worten  ſc̄i iob unte ſiner heligin chinde· daz tuſen man l. dizeſ
viibeſ merenbiz zeſt· noch tageſ· nohc naͪteſ· CONTRA CADENTĒ
morbv̄· Tolle hirundineſ denido · & capita eoꝝ abſcide· & miſce albv̄
tuſ cū eo ſanguine unz izwerde alſo diche· ſoder deich· welliz alceſamene·
& dū pⁱmū luna creſcat l decreſcat da ad bibendum · FVRE
DIE gelwEN ſuht· Siuth die heder nezzelen cūradice & da ſibi ad
bibendū· nouē dieſ una die ein leffil· in · ii· die· ii· ī iiiͣ die· iii allertagilcihe
einiſ mere· in nono die nouē ſibi da · Nim die egedehſen
unte lege ſie uiuentē infirmo ſuᵽ umbelicū & liga om̄iſ morbuſ
qͥ ē inegro der chumit indie egedehſen· Si INFIRMꝰ· ſubito obmuteſcat ·
So ſivt die poleion inaceto & pone ante· nareſ eiꝰ ſtatīꝙ loquitur·
Qvi INFIRMAT᷑ inder blatern nec poſſit urinā ſoluere· BIBAT
dieſwertelen cottidie & ſanabit᷑· Cvi ficuſ ſiccv̄ nocet Der nemo
centauriā unte wermoͮte unte ſide diu zeſamene in uino & bibat
& exurat caput leporiſ ad puluerē & bibat incalido vino & nouē
dieſ bibat capⁱnū lac alterā carnē interea n̄ comedat nͥ capⁱnam ·
Svver vnſanfte dowe· Tollat den alant· den fenichil betoniā ſalbeiā
andorneſ ſamen· daz mule alze ſamene & bibe ſepe in uino· Qvi DOLET
INOCVLIS · Derſiede fęniculū zuodemo ſode heizer daz honig
miſken· unte lazze ſin oͮgen hiemit ſalben· Die ſcellewirz ſieden
ſcol die natheſ uber diu oͮgen binden·
AD DOLOREen caᵽ
netze caput suun cun hoc. et faciat illud sepe statin que liberabitur. ITEen
müele daz ephöuwe cun uino. & tolle oleun & acetun. daz siut al zesamene
& unge caput cun eo statin saluus eris. CONTra DOLORen OCVLORVen
Vnge oculos cun felle leporis. & cun melle. ALITen. sôt der rûten
debes pannun sîhen. & cun melle. et unge oculos cun eo. AD DOL-
AVRIVen. Tolle mentan. maden die dâr sîn. under den âmeizen. unde
troufe ez infirmo in aures. AD DOLORen. DENTIVen. Tolle piper
unde senef. & acetun. misce hoc totun. pone suᵽ dentes intus statim que
fugit morbus. Iterun. Tolle sal unde die dahe die seifen et misce totum
bestrîche dîn wange. CONTra fluxun sangen. de naribus. Dicat sic. der lange longinus
tranfixit xᵽi latus. statin que fluxit sanguis de latere. in ipsius nomine
stet sanguis iste. Iterun. Deserruit rûte einer schale schol man ze pulvere brennen.
et sufflare cun arundine in nares multun ualet. Ad GLANDINES.
kiselinge. & mane eos tangat cum rore. Iterun Tolle daz diu swîn getuon
unde reiche iz in ignen. ut calidun ualde fiat. & pone in pannun vile naz &
liga suᵽ dentes. & fac assidue ualet. Qvi INFIRMATur IN PVLMONE. Debet
herban que d-r hirzes zunge ze pulvere malen. & assidue manducet & bibat
polegiun cun -- vino & sanabitur. Qvi DOLET in corde. Manducet polegivn.
Cui in manibus nocet daz vlehten. Laua eas vrina et sale. Tolle acetun & pone
in eo radicen der mengelwurz siut si vile wole -- in aceto gebezzertez
SVBITO OBMVTVIT. Huic pone inten linguan ein. espenrinden & statin
schelwürze. unde bestrîche die hende mit. Qvi IN STOMACHO INFIRMATVR.
Ille debet bibere den antorn. unde seven cun uino
& bibat sepe calidun uinun cun pipere & manducet assidue wîzwurz.
male ouch die wermuote. & bibe ieiunans. oder siut sie in aqua & pone
circa stomachun valet. Qvi infirmatur in den lenden oder rippen.
dir . Tolle daz ancsmere. & ungue te ad ignen. unde bestrîch dich
mit sale. unde mit honige. Qui infirmatur in iecore. Manducet den wole gesmalzenen hirse
. Qvi DOLeT IN VENTRE. êr danne. er nahtes slâfen debet antorn
sieden in vino. cun lacte caprino unde schol iz ze jungest ezzen. der verlenket
wirdet. in manibus l- in pedibus. der schol nemen die eiterwurz. zimul unde
über daz erlenketez. dem diu orven nocent. Ille debet integrun
annun cottidie manducare eine kluft des klobelouches. unde rogge gesniten
antequan tangat ignen ul- aquan. gelîche ze ime. êr daz jâre ergê. er schol doch
volvaren. vermîdet er unun dien in anno. statim incipiat a principio.
et pone suᵽ vngues. Tolle lac der eiterwürze unde troufe sie under daz
vleisch ze ende des nageles unde bint iz cun panno suᵽ ungues. CONTRA
siechen in uino calido ul- in aqa ad bibendun. bristet der stein unde kumet
elfandes bein. schol schaben. & debes in aqua bibere. bristet lapis.
et fac pulueren et da ouibus tuis. EQVIS qibus vermes nocent. Liga circa collvn
unun os mortui equi. statin uermes moriuntur. QVEen VERVERMIS mordet.
Adiutoriun n. i. n. d. Qui. f. ce. &. Xᵽc in petra sedebat. & uirgam
in manu tenebat et dixen. Dene si uermes isti sunt viui. moriantur. & si mortui
exeant foras. nonne eo meatu angl-m maiestatis plus escare
Canta. Paten nren. tribus vicibus. et dic. Dene lib-a seruun istun l- ancillan. N. vone deme
wurme cancro et talpone. & omnisen uermibus. wurm ich gebiute dir gotes
wîbes mêr entbizzest. noch tages. noch nahtes. CONTRA CADENTEen
morbvn. Tolle hirundines de nido. & capita eorum abscide. & misce albvn
tus cun eo sanguine unz iz werde alsô dicke. daz deisch. well iz al zesamene.
& dun primun luna crescat l- decrescat da ad bibendum. vüre
die gelwen suht. siut die âdernezzelen cun radice & da sibi ad
bibendun. nouen dies una die ein leffel. in. ii. die. ii. in iiia die. iii allertagelîche
eines mêrer. in nono die nouen sibi da. nim die egedehsen
unde lege sie uiuenten infirmo suᵽ umbelicun & liga omis morbus
qi en in egro der kumet in die egedehsen. Si INFIRMus. subito obmutescat.
siut die polein in aceto & pone ante. nares eius statin que loquitur.
Qvi INFIRMATur in der blâtern nec possit urinan soluere. BIBAT
die swertelen cottidie & sanabitur. Cvi ficus siccvn nocet der nime
centaurian unde wermuote unde siude diu zesamene in uino & bibat
& exurat caput leporis ad pulueren & bibat in calido vino & nouen
dies bibat caprinun lac alteran carnen interea nen comedat ni caprinam.
swer unsamfte döuwe. Tollat den alant. den venichel betonian salbeian
antornes sâmen. daz male al zesamene & bibe sepe in uino. Qvi DOLET
IN OCVLIS. der siede feniculun zuo deme sôde heizem daz honic